قاعده فراغقاعده فراغ حکم به صحت عمل، هنگام شکِّ بعد از اتمام عمل را گویند. ۱ - تعریفقاعده فراغ، از قواعد فقهی مشهور و به معنای بنا گذاشتن بر درستی انجام عملی است که بعد از پایان آن در صحت آن شک شده است؛ یعنی انجام عمل مُسلّم می‌باشد و فقط در صحت آن شک به وجود آمده است. ۲ - توضیحبنابراین، اگر پس از پایان کاری، شک پدید آید و علت آن هم صحت و فساد نفس عمل (نه اجزای آن) باشد، در آن جا قاعده فراغ جاری می‌گردد، ولی در جایی که شک در اثنای عمل، یعنی پس از پایان یافتن جزئی و شروع جزء دیگر، بروز نماید و سبب آن هم انجام یا عدم انجام یکی از اجزا باشد، به قاعده تجاوز عمل می‌شود؛ برای مثال، اگر نمازگزار در پایان نماز شک کند که نماز را به طور صحیح و در حال طهارت انجام داده یا این که هنگام ادای آن، بدون طهارت بوده است، این شک، شک بعد از فراغ است و او باید بر صحت نماز بنا گذاشته و به شک خود اعتنا نکند؛ ولی اگر شک در اثنای نماز پدید آید، مانند این که هنگام رکوع شک کند سوره را خوانده است یا نه، این شک، شک بعد از تجاوز از محل است. [۸]
منهاج الاصول، عراقی، ضیاء الدین، ج۵، ص۳۵۵.
[۹]
فرهنگ معارف اسلامی، سجادی، جعفر، ج۳، ص۴۸۷.
[۱۱]
اصول فقه، رشاد، محمد، ص۲۶۶.
[۱۳]
آراؤنا فی اصول الفقه، طباطبایی قمی، تقی، ج۳، ص۵۷.
[۱۴]
الوصول الی کفایة الاصول، شیرازی، محمد، ج۱، ص۵۲۵.
[۱۵]
فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ولایی، عیسی، ص۲۶۱.
[۱۶]
الاعجاز القرآنی وجوهه و اسراره، برکة، محمدسعید، ص۱۸۳.
[۱۷]
سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۴، ص (۴۲۰-۴۰۴).
۳ - عناوین مرتبطقاعده تجاوز. ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۲۰، برگرفته از مقاله «قاعده فراغ». رده‌های این صفحه : قواعد فقهی
|